Deltaplan Duurzaamheid 4: Dieren – vrienden en voedsel

Inleiding algemeen

Er wordt veel gesproken over duurzaamheid in Nederland, maar te weinig gedaan. Partij Helder vindt dat de omslag naar een duurzame samenleving veel krachtiger en sneller en met meer draagvlak moet worden opgepakt. Het Klimaatakkoord is helaas iets van de Polder gebleven, en blijft nu een eigen agenda gehad te hebben (bijv. geen kernenergie) en de lasten worden verdeeld over iedereen behalve de grote bedrijven. Daarnaast is er geen enkele poging gedaan om er burgers bij te betrekken.

Onze definitie van Duurzaamheid gaat uit van het evenwicht tussen de belangen van mensen, dieren en natuur & milieu. En dan op de korte en de lange termijn, en hier en in de landen waar onze grondstoffen en producten vandaan komen.

Deltaplan duurzaamheid

In ons Deltaplan beschrijven we de spelregels en maatregelen die nodig zijn om in Nederland op de korte en lange termijn een evenwicht te krijgen en onderhouden tussen de belangen van mensen, dieren en milieu. Het gaat om een programma waarin echt wordt samen gewerkt door burgers, bedrijven en organisaties en de overheid.

En dat Deltaplan moet leveren: overzicht, samenhang, prioritering en verantwoording, met daarbij vooral duidelijkheid op de lange termijn. Het biedt helderheid en zekerheid waardoor burgers weten waar ze aan toe zijn en bedrijven weten hoe zij de overgang naar een duurzaam bedrijf kunnen maken.

Draagvlak

Om dit te laten lukken is het misschien wel het allerbelangrijkst dat we met elkaar een goede samenwerking moeten zien te vinden van alle betrokken partijen, met een goede mix van centrale regie en lokale belangen, en toch vaart te maken!

Inhoud van ons Deltaplan

Ons Deltaplan Duurzaamheid bevat de volgende onderdelen

• 1 Nederland Duurzaam: noodzaak en draagvlak
• 2 Deltaplan Duurzaamheid: het plan zelf en onze visie
• 3 Energie, wonen, werk, vervoer
• 4 Dieren: vrienden en voedsel
• 5 Water
• 6 Natuur en milieu
• 7 Landbouw en veeteelt
• 8 Duurzaamheid en geld

Inleiding Hoofdstuk 4: Gemeenschappelijke belangen

In dit hoofdstuk gaat het om dieren in Nederland.  Partij Helder strijdt voor een goede balans tussen de belangen van mensen, dieren en het milieu. We bespreken gezelschapsdieren, dieren in de vleesproductie, dieren in het wild en algemene maatregelen. We houden het voor nu voor een puntsgewijze bespreking.

Tweeledig

De relatie tussen mensen en dieren wordt van oudsher beheerst door 2 behoeften van mensen: eten en vriendschap. Met name in geïndustrialiseerde landen als Nederland is de invulling van deze behoeften zorgvuldig gescheiden.

Huisdieren en andere dieren met een hoge aaibaarheidsfactor  kunnen rekenen op een warme plek in huis of tuin. We geven veel geld uit aan speciaal voedsel voor onze katten. Maar hebben geen probleem met kalfsvlees van kalveren die onderweg mishandeld worden of varkens die levend gekookt worden.

Bij onze aankopen in de supermarkten neemt biologisch en diervriendelijk vlees weliswaar een steeds grotere plaats in, maar dat is nog steeds veel en veel minder dan niet-biologisch en niet-diervriendelijk vlees. De voedingsindustrie is een proces dat erop is gericht om dieren als grondstoffen of ‘halfproducten’ zo efficiënt mogelijk te verwerken tot een grote verscheidenheid aan producten.

Mensen en dieren hebben gemeenschappelijk ziekten – One Health

Zoals we allemaal weten zijn er ziekten die ontstaan door bijv. infecties van mens op dier (Q koorts, corona). Deze ‘zoönosen’ kunnen een gezondheidsrisico vormen voor mensen en dieren. Uitbraken van corona en Q-koorts hebben laten zien dat de gevolgen groot kunnen zijn voor de volks- en diergezondheid. ‘One Health’ is een interdisciplinaire samenwerking om de gezondheid van mensen, dieren en milieu te verbeteren. Door deze samenwerking kunnen deze ziekten beter bestreden worden. Signalering van een zoönose is belangrijk om tijdig maatregelen te kunnen nemen zowel bij mensen als dieren. Nog beter is het om te zorgen dat deze ziekten worden voorkomen.

Droogte is slecht voor de landbouw, maar ook voor voor de biodiversiteit, w.o. nuttige dieren, en daarmee ons fruit

We hebben tegenwoordig langere perioden van droogte, die zijn ontstaan door de klimaatverandering die wij veroorzaakt hebben. Het gevolg daarvan is niet alleen dat de samenstelling van onze dieren- en plantsensoorten verandert. Ook de biodiversiteit als geheel vermindert. Dat is betreurenswaardig vanuit een algemeen idee dat we in een land willen leven met een gezonde natuur. Maar daarnaast is er nu bijvoorbeeld ook spraken van bijensterfte die is ontstaan door mijten, pesticiden, eenzijdig voedsel en slecht weer. En als die bijensterfte doorzet, dan hebben we steeds minder appels, aardbeien en koffie.

Gezelschapsdieren

• Huisdierenlijst (1): Huisdieren zouden dieren moeten zijn die goed te houden zijn, makkelijk verzorgd kunnen worden en die veilig kunnen leven bij mensen thuis. Niet alle dieren zijn geschikt als huisdier. Sommige dieren kunnen ziektes overdragen, hebben bijzondere of ingewikkelde verzorging nodig of zijn gevaarlijk. Daarom werken we in Nederland aan een huis- en hobbydierenlijst (vroeger de ‘positieflijst’), maar die is nog niet in werking getreden. In de praktijk mag elk dier dus gehouden worden. Die Positieflijst moet er wat ons betreft z.s.m. komen.
• Huisdierenlijst (2): En dat geldt niet alleen voor zoogdieren, maar ook dieren uit andere klassen als vogels, amfibieën, reptielen en vissen. Het ministerie is begonnen met zoogdieren, en gaat pas daarna verder met de andere dierenklassen. En ook hier geldt dat deze dieren, tot dat de lijst is uitgebreid, gehouden mogen worden in Nederland. Wij vinden dat er of haast gemaakt moet worden of dat dieren niet gehouden moeten worden totdat ze op de lijst staan.
• Huisdierenlijst (3): Voor sommige exotische dieren is geen zorg aanwezig, want deze soorten zijn onbekend bij dierenartsen. Partij Helder vindt dat deze dieren niet in Nederland als huisdieren gehouden mogen worden.  En als we deze dieren al op de Huisdierenlijst zetten, dan kan dat pas als daar ook kennis voor ontwikkeld is bij de Nederlandse dierenartsen.
• Europese Huisdierenlijst: Nederland moet zich in EU-verband in zetten voor een Europese lijst met diersoorten die gehouden moeten worden (een Europese Positieflijst).
• Fokken: bij het fokken van dieren op uiterlijke kenmerken komen excessen voor, met als gevolg gezondheids- en welzijnsproblemen. Daarom moeten er per diersoort wettelijke normen komen, waaraan het fokken met gezelschapsdieren moet voldoen.
• Doden: het in laten slapen van dieren mag alleen maar worden uitgevoerd door deskundigen, zoals bijvoorbeeld een dierenarts.

Dieren in de veehouderij – dieren als Voedsel & Waar

Bio industrie en dierenwelzijn

Partij Helder gaat werken aan een goed en langdurig evenwicht tussen de belangen van mensen, dieren en natuur & milieu. Onderdeel daarvan is dat bij dieren natuurlijk gedrag het uitgangspunt is (vergelijk Kipster). Dierenwelzijn heeft een wettelijke basis in de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren.

De eenzijdige inzet op technologische oplossingen gaan vaak ten koste van het uitoefenen van het natuurlijk gedrag en de intrinsieke waarde en welzijn van het dier. Echter, in de bio-industrie worden dieren met fysieke ingrepen en genetische veredeling aangepast aan bedrijfseconomische eisen. Dierenrechtenorganisaties zoals Dierenbescherming en Wakker Dier, maar ook politieke partijen hebben daarom kritiek op de bio-industrie vanwege het gebrek aan dierenwelzijn. De productie van vlees, vis en zuivel zorgt daarnaast voor een grote druk op het klimaat en de biodiversiteit.

We zullen daarom een goed evenwicht moeten zien te vinden bij de herinrichting van Nederland en onze veeteelt, waar het welzijn van dieren in de veehouderij, zoals kippen, varkens en koeien e.a. een belangrijk onderdeel van is. Verbetering van dierenwelzijn is vaak afhankelijk van subsidies. Nu leeft slechts 5% van de jaarlijks meer dan 450 miljoen dieren in de Nederlandse veehouderijen in diervriendelijkere systemen zoals de biologische veehouderij.

Gemeenschappelijke gezondheid

Los van het belang van dierenwelzijn, is het welzijn van dieren in de veehouderij onlosmakelijk verbonden met ons klimaat en ons eigen welzijn. En daarnaast hebben we hierboven in de Inleiding de infecties besproken die van dier op mens of omgekeerd kunnen plaatsvinden (Q koorts, corona).

Dieren in de veehouderij

• Dierenwelzijn wordt daarom een integraal onderdeel van de duurzame veeteelt die wij voorstaan, als onderdeel van de duurzame inrichting van Nederland.  Onderdeel daarvan is het uitfaseren van het houden van dieren in kooien, per sector.
• Fokken: maak dierenwelzijn en robuustheid (vitale dieren, en niet doorgefokt en dus kwetsbaar) een voorwaarde in het fokken. Stel een plafond per sector aan voor het fokken op het verhogen van de productie per dier. Nu wordt er bijvoorbeeld gefokt op steeds meer biggen per zeug, maar dan heeft het varken niet genoeg tepels, dus wordt er gefokt op meer tepels. Het eenzijdig fokken op hoog productiviteit is niet alleen ongewenst vanuit de diergezondheid en welzijn, maar ook vanuit het maatschappelijk draagvlak.
• Melk, eieren en mannetjes: bij de productie van melk met behulp van koeien en geiten zijn de mannelijke dieren een bijproduct. En dat geldt ook voor de haantjes bij eierproductie door kippen. Voor kalfsvlees is nog wel een markt, maar voor de bokjes en haantjes nauwelijks. Vaak hebben deze mannelijke dieren het een stuk slechter, omdat ze economisch geen waarde hebben. Ze kosten dus alleen geld. Bij het transport van kalveren vinden grote misstanden plaats. De haantjes worden normaal gesproken vergast of ze gaan in de hakselaar (wat wel sneller is). ….. Recent is bepaald dat bij geiten in ieder geval de bokjes vanaf 7 dagen geregistreerd moeten worden. Dat is niet toevallig, want dan zijn de meeste al overleden. Partij Helder vindt dat ook de bokjes geregistreerd moeten worden vanaf dag 2, zodat de daadwerkelijke geboortes en sterfte gemeten kunnen worden. Daarnaast vinden wij dat de boeren een vergoeding moeten krijgen die het aantrekkelijk maakt om ze in ieder geval een maand te houden, bij voorkeur op hetzelfde bedrijf. Als ze wat ouder zijn vindt er, als ze dan al geslacht worden, zo min mogelijk dierenleed plaatsvindt. Verder afmesten (laten doorgroeien voor meer vlees) kan ook, bij voorkeur op hetzelfde bedrijf. De meerkosten zal in de prijs van de geitenmelk- en geitenvleesproducten (voor de Zuid-Europese markt) moeten worden verrekend, dan wel met subsidie worden aangevuld.
• Ingrepen: door de hoge dierdichtheid en het gebrek aan beweegruimte hebben varkens de neiging om elkaar te bijten. Het staartbijten heeft invloed op het welzijn en gezondheid van de varkens. Bij varkenshouderijen is het gangbaar om de varkensstaart uit voorzorg te couperen. Om kannibalisme bij kippen te voorkomen worden snavels ‘geknipt’. Mannelijke biggen worden (verdoofd) gecastreerd. Door de ruwe verzamelmethode van bio-industriekippen in Nederland lopen 29 miljoen kippen (8%) jaarlijks vleugelkneuzingen en breuken op. Voornamelijk door de snelle groei sterven 16 miljoen kuikens jaarlijks voortijdig. Het ministerie van LNV heeft als doelstelling dat alle ingrepen bij dieren in 2023 verboden worden.
• Genetische manipulatie: het knutselen met de genen van dieren blijft wat ons betreft verboden. Er is zoveel economische druk op de productiviteit, dat de kans op misbruik te groot. Je kunt immers veel oplossen met genen, en misschien wel kippen kunnen ‘produceren’ zonder snavels. En als dat niet kan dan zullen de veehouders moeten zorgen voor meer ruimte.
• Dierziektes hebben een negatief effect op dierenwelzijn. Een veelvoorkomend voorbeeld in de rundveehouderij is ontsteking van het uierweefsel (mastitis). MRSA komt bij 40% van de varkens voor. Vanwege MKZ werden in 2001 260.000 gezonde dieren preventief gedood (‘ruimen’). In Nederland zijn 88 BSE (gekkekoeienziekte) gevallen bij runderen vastgesteld (oorzaak: besmet diermeel). In 2006 was er een flinke uitbraak van blauwtong.
• Stalbranden: kippen, kuikens, varkens, biggen, kalveren en koeien in de bio-industrie komen veelvuldig massaal om bij brand. Het gaat daarbij al gauw om honderden tot duizenden dieren per brandgeval die levend verbranden omdat de dieren in grote aantallen gehouden worden in één schuur. In 2009 verbrandden er 112.185 dieren waaronder 91.000 kippen, 7430 varkens, 400 koeien. 10 jaar later, in 2019, zijn er volgens het VATD, die het aantal dodelijke slachtoffers van stalbranden nauwkeurig bij houdt, al vóór oktober 328.038 dieren omgekomen door stalbranden. Stalbranden moeten standaard worden onderzocht op oorzaken en belangen.
• Transport: Miljoenen levende dieren worden door Europa getransporteerd, non stop over duizenden kilometers om elders geslacht te worden, en vaak zonder goede verzorging (water). Nederland exporteerde in 2010 12 miljoen levende varkens, 60.000 levende runderen, 120.000 levende kalfjes en ruim 220.000 schapen en geiten. Vervoer van dieren zorgt voor veel dierenleed en risico’s voor de volksgezondheid. Partij Helder vindt dat dieren waar mogelijk hier moeten worden geslacht.  Dan hoeft alleen het vlees te worden vervoerd, wat ook efficiënter is qua brandstofverbruik en dus uitstoot.
• Slacht: De Europese Verordening en de Wet dieren bepalen dat het doden van dieren zo pijnloos mogelijk moet gaan. Het doden van dieren mag alleen maar worden uitgevoerd door goed opgeleide medewerkers. Naleving in Nederland is onvoldoende.
• Slachtmethoden die gepaard gaan met vermijdbaar dierenleed, zoals de onverdoofde slacht, CO2-bedwelming bij varkens en het levend aanhangen van gevogelte worden verboden. Levend aanhangen van bijv. pluimvee betekent dat deze op de kop opgehangen worden, en dan aan een ketting door een waterbad gesleept worden zodat ze nat worden, en dan krijgen ze een schok. Echter, vaak lukt dat niet goed, en dan wordt het dier levend geslacht. Een aantal van deze methodieken is volgens EU richtlijnen geoorloofd, maar hoeft niet. Er zijn alternatieven of deze kunnen ontwikkeld worden. Een hogere kostprijs van het vlees moet dan via de prijs gecompenseerd worden.
• Rituele slacht: met het verbieden van de onverdoofde slacht wordt dus dat onderdeel van het ritueel slachten verboden, nl. het doorsnijden van halsslagaders zonder eerst te verdoven. Andere aspecten van de rituele slacht, zoals de aandacht voor vervoer, het dier niet onnodig bang maken etc. zijn vanzelfsprekend aanbevelingswaardig. Het is voor een deel van de gelovigen een belangrijk punt. Gelukkig zijn er bij zowel jodendom als islam allerlei mogelijkheden binnen de eigen godsdienst om regels aan te passen aan veranderende tijden, zoals ook al vaak gebeurd is. Zie ook Geloven.
• Slachtsnelheid: om de voedselveiligheid en het dierenwelzijn tijdens de slacht zoveel mogelijk te borgen, zullen maximumnormen worden gesteld aan de slachtsnelheid zodat het slachtproces zorgvuldig kan worden uitgevoerd.

Dieren in zee – wilde vis en kweekvis

• Visserij: er zal onderzoek moeten worden gedaan naar vissenwelzijn. Op basis daarvan worden dan regels opgesteld voor bijv. het verplicht bedwelmen van vissen aan boord. Vissen worden nu vaak levend gestript van hun huid, en waarschijnlijk hebben ze daarbij pijn en zuurstof tekort. Bij sommige soorten zijn er bedwelmingstechnieken, maar voor veel soorten niet. Er is nu in Nederland 1 visser die vissen eerst bedwelmt voor ze gestript worden. Ook worden vissen levend in het ijs gelegd, waardoor het lang duurt voordat ze dood zijn.
• Voorlichting: de ecosystemen in zee zijn van groot belang voor de bescherming van het klimaat en de leefbaarheid op aarde. Wij pleiten ervoor om dit belang standaard op in het curriculum van het basis-, middelbaar en voortgezet onderwijs op te nemen. Daarnaast zullen deze ook standaard onder de aandacht moeten worden gebracht van beleidsmakers. Dit geldt natuurlijk voor alle ecosystemen, maar internationaal is elk land vaak met zijn eigen land bezig, en daardoor komen de ecosystemen in zee er vaak bekaaid af.
• Vis bescherming in Europa: wat Partij Helder betreft wordt minimaal 40% van de Nederlandse en Europese wateren ingericht als reservaten en visvrije zones.

Dieren uit de natuur

• Algemeen: Partij Helder komt op voor het welzijn van dieren, klein en groot, in onze natuur. Wilde dieren vinden nu hun weg naar dierentuinen, stropers en legale jacht. Een deel daarvan gaat vervolgens naar slagers en eettafels. Maar Nederland moet zuinig zijn op onze biodiversiteit.
• Buitenlandse dieren in het wild: in het buitenland zullen we gaan vechten voor de bescherming van bijv. dieren voor toeristisch vermaak, zoals olifantenritten, het maken van selfies met tijgers en het knuffelen met leeuwen, de berengalindustrie en de beer-hondengevechten.
• Handel – regulering: wij gaan voor verdere regulering van de handel in wilde dieren. Ook dient de rapportage, monitoring en evaluatie van deze handel verbeterd te worden.
• Handel in bushmeat: er moet extra handhaving komen op de invoer en verkoop van bushmeat, mede vanuit het oogpunt van de volksgezondheid. Bushmeat is vlees dat afkomstig is van de jacht op wilde dieren in de tropen. Het betreft in de regel onconventionele soorten, bijvoorbeeld zoogdieren als apen, egels en vleermuizen, en reptielen als schildpadden en slangen.
• Handel: de handel in ivoor e.a. ‘producten’, die aanleiding zijn om dieren vaak alleen daarvoor te doden moet strenger worden nageleefd en bestraft.
• Verkoop fysiek: de verkoop van wilde dieren op fysieke markten moet verboden worden, mede gezien deze veelal een reservoir vormen van o.a. zoönosen (ziekten van dieren afkomstig) en het contact mens-dier hier groot is.
• Verkoop online: wij gaan voor meer transparantie en regulering van de online verkoop van wilde dieren mede vanwege de hoge mate aan illegaliteit die dit met zich meebrengt.
• Voorlichting: wij vinden dat er een (Europese) voorlichtings-/bewustwordingscampagne moet komen over het belang van de bescherming van biodiversiteit en de risico’s die het houden van wilde dieren met zich mee brengt. Soms zijn dieren ook gevaarlijk voor mensen of sowieso niet geschikt om in Nederland te houden.
• Nederlandse dieren in het wild: ook in Nederland wil Partij Helder actief natuur beschermen of nieuwe natuur vormen, zodat zoveel mogelijk inheemse soorten en hun populaties worden hersteld en onderhouden.
• Jacht: en daarom wordt de lijst met bejaagbare soorten afgeschaft waardoor plezierjacht op dieren alleen nog maar mag in het kader van natuurbeheer (met expliciete toestemming van bevoegde instantie).
• Jacht alternatieven: maar eerst wordt de voorkeur gegeven aan diervriendelijke, niet dodelijke alternatieven. Zo leidt het afschieten van grote grazers in afgesloten natuurgebieden regelmatig tot grote onrust in het land (paarden, edelherten); deels omdat het gaat om wilde populaties in afgesloten gebieden. Daarom is onze voorkeur om alternatieven te ontwikkelen als het ter plaatse, in de natuur, steriliseren waardoor de te grote populatie vanzelf slinkt.
• Dieren evenementen: gemeenten krijgen de bevoegdheid om op basis van dierenwelzijnsnormen evenementen met dieren te verbieden.
• Opvang van wilde dieren: Nederland gaat zich inzetten voor Europese kwaliteitsstandaarden voor opvangcentra van wilde dieren. Onze voorkeur heeft de opvang in reservaten in de oorspronkelijke leefgebieden, en wij zullen (ook in corona-tijd) juist deze reservaten moeten ondersteunen.

Oplossingen: keurmerken en vraag en aanbod

Keurmerken

Er zijn ondertussen vele keurmerken, die het de consument makkelijker moeten maken om vlees te kiezen waarbij rekening is gehouden met dierenwelzijn, voeding e.a. factoren. In 2007 lanceerde De Dierenbescherming het Beter Leven keurmerk voor onder andere vlees met de bedoeling het lot van dieren in de bio-industrie te verbeteren. Een label op de verpakking geeft met 1-3 sterren de mate van dierenwelzijn aan. Eén ster is iets beter dan zonder keurmerk, drie sterren is het hoogst haalbare. De consument kan bij de keuze van een product een bijdrage leveren aan het dierenwelzijn door te letten op de ‘Beter Leven’ sterren. De kwaliteit van de hele keten moet worden meegenomen in het keurmerk dat het vlees krijgt. Helaas voldoet het overgrote deel van de vleesproductie in Nederland niet aan deze normen.  En ook is de vleesconsumptie, ondanks de gestegen consumptie van vegetarische vleesvervangers, nauwelijks of niet afgenomen.

Vleesindustrie: verminderen van de marktvraag

Partij Helder vindt dat dieren in principe een leven verdienen dat past bij hun aard en behoeften. Tegelijkertijd is het een illusie dat er binnenkort geen vlees meer wordt gegeten in Nederland, of zelfs veel minder vlees. Veel mensen willen vlees eten en er niet veel voor betalen. Zolang die vraag er is, blijven supermarkten vlees aanbieden tegen een zo laag mogelijke prijs.

We zullen dus iets moeten doen met een vleesindustrie die snel van diervriendelijker naar zeer diervriendelijk gaat. Lastig daarbij is dat het milieueffect van die blijere dieren soms groter is, dus we zullen gelijktijdig aan de slag moeten met de vleesconsumptie. De vleesproductie voor het buitenland zal plaats moeten maken voor een milieuvriendelijkere vorm van eiwit-productie.

De consumptie van vlees zal daarom gaandeweg steeds meer worden ontmoedigd. Partij Helder wil consumenten en boeren bedrijven en lokale overheden helpen om het welzijn van dieren in de veehouderij te verbeteren. Belangrijk onderdeel is een financieel pakket dat op het op de lange termijn mogelijk maakt om een goede boterham te verdienen (zie hiervoor het Hoofdstuk 7 Landbouw en veeteelt).

Maatregelen

• Duurzaam wordt goedkoper: duurzaam geproduceerd vlees, vis en zuivel en vlees- en zuivelvervangers worden aantrekkelijker gemaakt in prijs
  • Dit gaan we o.a. doen door duurzaam vlees en zuivel in prijs aantrekkelijker te maken (0 % BTW), zodat er voldoende vraag ontstaat.
  • Daarnaast gaan we het gebruik maar ook het produceren van plantaardige alternatieven voor vlees en zuivel stimuleren.
  • Deze beide categorieën krijgen 0 % BTW en aanvankelijk geen duurzaamheidstoeslag (net als duurzame groente en fruit)
  • De normen worden voor de duurzaamheid worden steeds verder verhoogd (o.b.v. relevante keurmerken als Beter Leven e.a.).
  • De consumptie van vlees zal gaandeweg steeds meer worden ontmoedigd afhankelijk van hun klimaatimpact. En dus blijft duurzame kip relatief goedkoop en varkens- en lamsvlees maar zeker rundvlees worden successievelijk steeds duurder. Voor vis wordt een vergelijkbaar prijsmodel ingevoerd.
• Vleesvervangers: in plaats van vlees kan ook voor vleesvervangers worden gekozen. In laboratoria wordt de mogelijkheid om te komen tot de fabricage van kweekvlees.
• Voorlichting: consumenten zullen extra met voorlichting, onderwijs en de prijs (zie hierboven) worden gestimuleerd om gezondere en duurzamere keuzes te maken, en dus duurzamer vlees en waar mogelijk meer plantaardige eiwitten.
• Preventieakkoord: daarnaast zal het Preventieakkoord worden aangescherpt en de termijnen versneld. Onderdeel daarvan is het maken van bindende korte termijn afspraken met alle marktpartijen die vlees aanbieden, w.o. supermarkten, kantines, cafés- en restaurants, ziekenhuizen, kiosken in dierentuinen, fastfood ketens, tankstations e.a.

Oplossingen: wetgeving en naleving

Rapportages, inspectie en naleving

• Rapportages en (addenda bij) jaarverslagen van bedrijven en organisaties worden uitgebreid met verplichte paragrafen over hun duurzame maatregelen en het effect ervan. Belangrijk onderdeel hiervan zijn de stappen die zijn gedaan om schade aan mensen, dieren en milieu in hun ketens te voorkomen, te beperken en te herstellen waar nodig (NB: dieren zijn nu nog niet in initiatiefnota voor die wetgeving opgenomen – IMVO  https://idvo.org/, maar wij stellen voor dat wel te doen.)
• Inspectie: in alle genoemde dieren hierboven (bij dieren in het wild of in de veehouderij of thuis) is het noodzakelijk dat er voldoende handhavers zijn met kennis en expertise. Sancties dienen proportioneel te zijn en te leiden tot gedragsverandering. Dit betreft ook het naleven van de keurmerken en afspraken over de positie van duurzaam voedsel in het voedselaanbod. Tevens is permanent camera-toezicht in slachterijen een optie.
• Voedselschandalen: de voedselschandalen in het verleden hebben duidelijk gemaakt dat wetgeving tekort schiet. Als een vleeshandelaar paardenvlees verwerkt en het rundvlees noemt, dan is dat een economisch delict. Wij zeggen: als een vleeshandelaar paardenvlees (vaak met medicijnenresten) als rundvlees verkoopt, of paardenvlees van onbekende herkomst verwerkt, dan is dat in feite het doelbewust schade brengen aan mensen, dan wel het risico accepteren dat er schade ontstaat. En daarmee is het een zaak voor het strafrecht.
• Inspectie van de hele keten: de kwaliteit van de hele keten zal strenger moeten worden gecontroleerd, zowel voor het dierenwelzijn maar ook voor onszelf. En de uitslag hiervan moet worden meegenomen in het keurmerk dat het vlees krijgt.
• NVWA bij Ministerie van VWS of zelfstandig: om de belangen beter te scheiden, zal de NVWA voortaan onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) moeten worden geplaatst (wat nu ook al een van de 2 opdrachtgevers is, naast Landbouw). Een andere optie is om het helemaal een zelfstandig orgaan te maken.
• NVWA uitbreiden: ook zal de NVWA moeten worden uitgebreid. Als dat om budgettaire reden nodig is kan worden onderzocht of samenwerking met medewerkers en vrijwilligers van dierenwelzijnsorganisatie mogelijk en wenselijk is.
• Openbaarheid: daarnaast zullen alle inspectierapporten openbaar worden, net als nu kennelijk mogelijk is bij de NVWA v.w.b. de hygiëne van geïnspecteerde restaurants.

Dierenmishandeling

• Uitgangspunt: dieren verdienen een goede bescherming. Het welzijn van veel dieren komt in gevaar door de manier waarop ze worden gefokt, verhandeld, gehouden of gedood. Dierenbescherming omvat menselijke inspanningen die onnodige dierenmishandeling voorkomen en dierenwelzijn bevorderen.
• Meer prioriteit: op het moment dat dieren mishandeld worden dan is er sprake van een misdrijf. Dit soort misdrijven blijven vaak onbestraft door gebrek aan prioriteit. Wij vinden dat dierenmishandeling meer prioriteit moet krijgen, w.o. goede registratie door de politie en gedegen onderzoek. Dierenmishandeling zal vaker moeten leiden tot pathologisch onderzoek en waar mogelijk tot strafvervolging. Daders moeten afdoende bestraft worden.
• Beroepsverbod voor ‘economische daders’: daders die verdienen aan het fokken van honden, paarden e.a. dieren zullen sneller een beroepsverbod moeten krijgen.
• Gemeenschappelijk belang: als iemand dieren mishandelt dan is dat overigens mogelijk ook een aanwijzing dat deze persoon ook mensen mishandelt of gaat mishandelen.

Verdragen

• Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking: Nederland gaat wat ons betreft in haar buitenlandse betrekkingen ‘duurzaamheid’, inclusief de bescherming van de biodiversiteit en de natuur een onderdeel maken van het beleid (BuHaOs).
• Handelsverdragen: Nederland gaat in principe geen handelsverdragen meer sluiten waarin de gehanteerde standaarden voor dierenwelzijn lager zijn dan de standaarden die in Nederland worden gehanteerd.
• Nederlandse Antillen: de Nederlandse Antillen zullen worden ondersteund bij het opstellen van een dierenwelzijnsbeleid. Ze zijn zelfstandig, maar we hebben er wel een innige relatie die tot deze inzet verplicht.

Wetgeving: dierenrechten algemeen

Dit zijn onze uitgangspunten:

• Huidige Nederlandse recht – dieren als objecten: in het huidige recht worden dieren in beginsel gezien als objecten waarop eventueel eigendom uitgeoefend kan worden. De huidige wetgeving is er dan ook vooral op gericht om deze eigendomsrechten te beschermen, of om onnodige wreedheden tegen dieren te bestrijden. Daarnaast bestaat er wetgeving gericht op dieren om de voedselvoorziening veilig te stellen en uitbraak van ziekten te voorkomen. In de wetgeving zijn de rechten van dieren daarom onvoldoende geregeld.
• Dierenrechten in de Grondwet: het is een optie om de rechten van dieren grondwettelijk vast te leggen, zoals in Duitsland al is gebeurd in 2002
• Definitie van dierenwelzijn: in de wetgeving wordt wat ons betreft een positieve definitie opgenomen van dierenwelzijn, zoals bijvoorbeeld de toegang tot sociale interactie, het uiten van natuurlijke behoeften, een slaap- en rustplek etc. Daarnaast de negatieve aspecten zoals het vermijden van pijn of fysiek lijden.
• Ontwikkelen van wetten: ontwikkelen van juridische kaders, wetten, op alle niveaus, met doelstellingen en normen die over regeringsperioden heen moeten worden nageleefd, inclusief wetgeving voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

---

Bronnen en reacties

Bronnen

Dit is ons concept Deltaplan Duurzaamheid. Bij ons Programma gaat het om het op korte termijn vaststellen van onze ideeën. We hebben vrijelijk geleend uit de websites van Milieucentraal, Wikipedia, samenvattingen van het Klimaatakkoord, reacties daarop, publicaties van de heer Bezemer in De Groene, het plan Fresco/Veerman voor een agrarische hoofdstructuur, en de New Deal met de boeren (College van Rijksadviseurs – Berno Strootman), Wikipedia Duurzame landbouw, Biologische landbouw, Kringlooplandbouw, VEH artikelen over energiebronnen, en documenten en berichten over het Klimaatakkoord en de maatregelen van de regering.

We willen de auteurs van bovengenoemde publicaties niet te kort doen, maar hebben er voor gekozen om niet bij elk citaat te verwijzen naar een specifieke bron. De teksten die we overgenomen hebben zijn daarnaast voor onze rekening in de zin dat wij verantwoordelijk zijn voor het gebruik en de, mogelijk foutieve, vertaling naar ons Programma.

Reacties

Het is geschreven door gewone burgers die vinden dat het niet snel genoeg gaat met de overgang naar een duurzame samenleving. We zijn nog geen specialisten in duurzaamheid, brandstoffen, energieopwekking, dierenrechten of natuurgebieden etcetera. En daarom: heeft u opmerkingen of correcties: uw reactie via ons contactformulier zijn meer dan welkom!